Модун Эр Соҕотох - стр.035

«Дьэй, һэ, һэ! Үрүҥ Айыы Тойон оҕонньорум, Үҥэр таҥарам, Үҥсэр суутум, Тускулаах бэйэҕэр, Тоҥ күөҥҥэр Дуолан кирдьик Дороо-обуйа буоллу-ун! Туох тойуктаах, Ханнык саҥалаах Киһигиний диэҥҥин, Ыйытар буолларгын, Босхо хара тыаны Моойдоох баһынан куотар Моҕул кугас аттаах Модун Эр Соҕотох Айан-дьайан үөскэппит Аар тойон аҕабар кэлэн, Олох булан олоробу-ун Чэйиий, мин диэтэх киһиэхэ Хоойго сытар Холоонноох доҕору, Тэллэххэ сытар Тэҥнээх доҕору Ыйан биэрбиккэр Тоноҕостоох бэйэҕэр Тоҕус уон бокулуон буоллунууй, Байҕал дириҥин саҕа Махталлаах баһыыба буоллун!» — Дии турбута. (Ноо!) Ити кэнниттэн Үөрбүт-көппүт киһи быһыытынан Үөрэн-көтөн, Өрөйөн-чөрөйөн Босхо хара тыаны Моонньоох баһынан куотар Моҕул кугас аттаах Модун Эр Соҕотох Дьиэтигэр-уотугар Эргиллэн тиийэн кэлбитэ. Ол тиийэн кэлбитигэр Аар тойон аҕата Модун Эр Соҕотох, Тойон убайа	«Дьэй, хэ, хэ! Старец Юрюнг Айыы, почитаемое мое божество, высший мой судья, тебе, почтеннейшему, к крепкой груди твоей припадая, от чистого сердца свое приветствие приношу! "С такими словами, с такими речами, что за человек, мол?" — если спросишь, [отвечу:] к Могучему Эр Соготоху, владеющему темно-рыжим конем с гривастой головой выше темного леса-колка, к почтенному отцу, меня породившему, возвратясь, жизнь свою там устроив, я живу-поживаю. Ну-ка, за то, что мне, молодцу, на ложе лежащую достойную подругу, на постеле рядом лежащую равную подругу указал, — за это от меня тебе, спинной хребет имеющему, девяносто поклонов приношу, равное глубине моря "спасибо" с благодарностью говорю», — Так сказал. (Ноо!) После этого как человек, радость познавший, ликуя-радуясь, смеясь-ликуя, к Могучему Эр Соготоху владеющему темно-рыжим конем с гривастой головой выше темного леса-колка, к жилищу-очагу своему опять возвратился. Когда возвратился, почтенный отец его, Могучий Эр Соготох, и уважаемый старший брат его,
Көмус Кыырыктай Хаҥкыйар хаалдьыгар диэри Харыады маҥаас аттаах Харыадьылаан Бэргэни Аҕыс ахтар айыылара Айыы киһитинэн аахпыттарынан Үөрэн-көтөн тураннар, Күн сирин күүстээҕэ, Айыы сирин ааттааҕа Киһилэннэхпит диэннэр, Үрдүк үөрүүнэн көрсөннөр, Уруй уруйдаатылар, Айхал айхаллаатылар. Ол кэнниттэн Хаҥкыйар хаалдьыгар диэри Харыады маҥаас аттаах Харыдьылаан Бэргэн Алааһын ортотуттан үүнэн тахсыбыт, Аҕыс салаалаах Аар хатыҥ иннигэр тиийэн, Аан дойду иччитэ Аан Алахсын Хотун эмээхсин Үс күдэн үтүө күлүгэр Сүгүрүйэн туран, Көрдөһө-аартаһа турбута эбитэ уһү. (Харыадьылаан Бэргэн:) «Дьэ-буо! Аан дойдум иччитэ Аан Алахсын эмээхсин Атаарҕаабаккар Аартаһыы* бөҕө ахсааннаах, Көрдөһүү бөҕө күттүөннээх Үтүө алгыскын Үрдүбэр сүктэриэххин Төһөлөөх буолуоҕай, Аартык-аартык аайы аргыстаһар Ааттаах алгыскын Аныаххын хайдах буолуой?! Эмиийин үүтүттэн Эмтэрэн ыытыаххын Айыы оҕотобун диэммин Саныахпар да үчүгэй буолуо. Көрдөһүү бөҕө күттүөннээх, Аартаһыы бөҕө ахсааннаах», — диэбитэ. (Ноо!)	Кёмюс Кыырыктай, Харыаджылаана Бэргэна, владеющего черным конем с белой головой до изгиба шеи, его, признанного восемью почитаемыми айыы за человека-айыы, с радостью-ликованием встретили, "на солнечной земле сильнейшего, на земле айыы отменнейшего человека заимели", — так толкуя, с великой радостью его встретили, "уруй" говоря — прославлять начали, "айхал" говоря — возвеличивать стали. После этого — Харыаджылаан Бэргэн, владеющий черным конем с белою головой до изгиба шеи, перед восьмиветвистой, посреди алааса выросшей Священной Березой стоя, к духу-хозяйке земли Аан Алахсын Хотун, к трем темным теням ее обращаясь, колено свое перед ней преклонив, стал умолять-упрашивать ее, говорят. (Харыаджылаан Бэргэн:) "Дьэ-буо! Хозяйка земли старушка Аан Алахсын, своей защиты меня не лишай. Ведь просьбой зря не тревожат, мольбой часто не докучают, добрыми алгысами своими [благословить] меня каково тебе будет? Лучшим своим алгысом, на всех путях-дорогах сопутствующим, [благословить] — каково тебе будет? Своим грудным молоком меня накормив, отпусти-ка. Тогда: "Дитем айыы являюсь, мол", — и думать мне приятно будет. Ведь просьбой зря не тревожат, мольбой часто не докучают», — молил он. (Ноо!)
Ити кэнниттэн Аҕыс салаалаах Аар хатыҥ анныттын Аҕыс салаатын быыһыттан Аан дойду иччитэ Аан Алахсын Хотун эмээхсин Саҥнын байаатыгар дылы түһэр Арыы саһыл астаах Эмээхсин дьахтар Эмиийин кэрэтигэр дылы Быган тахсыбытыгар, Харыадьылаан Бэргэн Ойон тиийэр да, Эмээхсин дьахтар эмиийиттэн Биирдэ нүрүйэн баран, Иккиһин өҕүрүйээри гыммытыгар, "Хаарахаан, абааһы эбиккин дуу", — диэн баран, Уолугуттан ылан баран, Тиэрэ анньан кэбиспитэ. Ол кэнниттэн Эмээхсин дьахтар Быкпытынан олорон эрэн, Субу курдук диэн тойуктаах, Сыыйа-баайа саҥалаах Буола олорбута үһү. (Аан Алахсын:) «Дьэ, һэ, һэ! Хаҥкыйар хаалдьыгар дылы Харыады маҥаас аттаах Харыадьылаан Бэргэн, Нойоо-он, Субу күнтэн ыла Арҕаһыттан тэһииннээх Айыы хаан аймаҕын Аһыныгас санааланаар, Көхсүттэн тэһииннээх Күн хаан улууһун Көмүскэс сүрэхтэнэн көрөөрү-үй! Илин өттүҥ Ибирэ суох буоллун, Кэлин өттүҥ Кэбирэ суох буоллуҥуу-уй! Охтоохтон охтоойоҕун, Саалаахтан самнаайаҕын, Уоттаах тыллаах уҕарыйдын,	После этого — из-под восьмиветвистой Священной Березы, между восемью ветвями ее дух-хозяйка земли Аан Алахсын Хотун в образе старой женщины с пожелтевшими волосами, ниспадающими до лопаток, по соски грудей своих только высунулась было — Харыаджылаан Бэргэн вмиг подскочил, к груди старой женщины только раз приложиться успел, когда во второй раз хотел пригубить: "Великое чудище, оказывается абаасы, что ли?" — промолвив, она, за грудки его схватив, прочь от себя оттолкнула. После этого старая женщина, из-под ветвей выглядывая, вот такие речи стала тихо-степенно петь-сказывать, говорят. (Аан Алахсын:) "Дьэ, хэ, хэ! Харыаджылаан Бэргэн, владеющий черным конем с белою головой до изгиба шеи, нойоо-он, с этого самого дня к племенам айыы хаан, поводья за плечами имеющим, будь сострадательным, к племенам солнечного улуса, поводья за спиною имеющим, будь сердобольным! Впереди себя преград не знай, позади себя препон не ведай! От имеющих луки — не падай, от имеющих оружие — не сгибайся, пусть разящие огненные языки уймутся,