Модун Эр Соҕотох - стр.023

(Ноо!) Күн халлаан анныгар Көтөн мөҥөн үөскээбит Көгөччөр бороҥ аттаах Көмүс Кыырыктай бухатыыр, Сити курдук олорболоон баран, Ададыйбыт аан дойдутугар, Торолуйбут туруу дойдутугар Аҕатын аахха киирэрдии, Кэргэнин мэҥэстибитинэн Киирэн бара турбута. Ол курдук айаннаан, Аҕатын аахха тиийэн, Икки аатырбыт бухатыырдар Субу курдук олорбуттар эбит. Икки ааттаах [бухатыыр] Аҕа баһыгар аатырбыт, Дойду баһыгар сураҕырбыт, Үөһээ дойдуга Иһиллэр ааттара сэрэхтээх, Көстөр дьүһүннэрэ дьулаахтаах, Моҕул кугас аттаах Модун Эр Соҕотох, Көмүс Кыырыктай бухатыыр Бу дойдуга Биир сиргэ олороллоруттан, Үөһээ дойдуттан Үөрбэ буолан түһүөхтэрэ суоҕа, Аллараа дойдуттан Атара буолан күөрэйиэхтэрэ суоҕа, Орто дойдуттан Буулаҕа моойдоохтор, Будьур сүүстээхтэр, Буулуохтара суоҕа диэн, Күүстэрин холбоон, Ааттарынан, санныларынан бүөлээннэр, Бу курдук Үчүгэйкээн баҕайытык Олорбуттар эбит. (Ноо!) Аҕыс үрэх баһыгар Айалаан сии(р) Тоҕус үрэх баһыгар Туһахтаан сии(р) Сэттэ үрэх баһыгар	(Ноо!) Богатырь Кёмюс Кыырыктай, владеющий сиво-серым конем, привольно-беспечно под солнечным небом выросшим, там недолго прожив, в изначальную страну, где родился, в край родной, где возмужал, к отцу своему с семьей поехал, жену позади себя на коня посадив, в путь отправился. Вот так путь пройдя, к отцу своему с семьей приехал, два славных богатыря вот стали жить, оказывается. Два славных богатыря, в отцовских родах — известные, в окраинных землях — прославленные, в Верхнем мире — услышанные, даже именами своими опасность внушающие, даже внешним видом своим устрашающие, Могучий Эр Соготох, владеюший темно-рыжим конем, и богатырь Кёмюс Кыырыктай в этой стране вместе жить стали. "Из Верхнего мира [захватчики], оборотясь острыми копьями, не обрушатся, из Нижнего мира [абаасы], оборотясь острогой, не вынырнут, из Среднего мира с крепкими шеями, крутолобые [силачи] досаждать не станут", — [так думая,] силы объединив, именами своими, спинами [свой край] заслонив, славно-хорошо жили, оказывается. (Ноо!) В верховьях восьми речек самострелами охотиться, в верховьях девяти речек петлями-силками [дичь] добывать, в верховьях семи речек
Сохсолоон сиир Идэлэммиттэр эбит. Ол кэнниттэн Баай бөҕөнү байаннар, Тот бөҕөнү тотоннор, Сыспай сиэллээҕи Сыһыыны толору мунньаннар, Ханнын сааҕа аалыстаҕына, Хаан таммалыыр Хаан сүөл баайы ханыылааннар, Субу курдук байан-тайан, Быһаҕас тыынан, Быччары көрөн, Былыттаах халлааҥҥа Быһахтанан быччаҥнаан, Халлааннаах таҥараҕа Хардаҕастанан хантаннаан, Биһиги бэйэлээхтэргэ Туох бэйэлээх Тохтор хаанын Уҥунуохтанарга толкуйдаабыт Чугастаһыаҕай, Өлөр тыынын Утуйарга холообут Биһиэхэ ааттаан-суоллаан Айаннаан кэлиэҕэй диэн, Субу курдук Аатыран-суолуран, Олорбуттара эбитэ үһү. (Ноо!) Ол бултаан-астаан, Кэрийэ сырыттахтарына, Арай биир бириэмэҕэ Түөрт түрүлүөкэлээх Түтүм дьүккүөр холорук Эмискэ түллэн кэлбит даҕаны, Тоҕус былас суһуохтаах Туналыкаан Куону Хаппахчытын иһиттэн Көтүтэн-күүгүнэтэн ылан баран хаалбыт. Босхо хара тыаны Моойдоох баһынан куотар Моҕул кугас аттаах Модун Эр Соҕотох	пастями-ловушхами [зверей] промышлять приноровились они, оказывается. После этого — огромное богатство себе наживая, сытостью пресыщаясь, [жили]; долгогривых столько в лугах собрали, так изобильно их размножили, что когда набитыми брюхами они шоркались, то кровь капала; вот так разжившись-разбогатев, одышкой страдая, пучеглазыми сделались, на облачное небо глаза тараща, ножом угрожать ему стали, к ясному небу головы задирая, поленом грозить ему стали: "К нам, именитым, кто же из тех, кто льюшуюся свою кровь смазкой [тела] считает, приблизится, мол? Кто последний свой вздох за сон принимает, нашего высокого имени опасаясь, придет-приедет, мол?" — думали; вот так возвеличиваясь, жили они, оказывается, говорят. (Ноо!) Вот когда промышляя-охотясь,- [угодья] свои обходили, вдруг в одночасье четырехтревожный неистово-буйный вихрь внезапно обрушился, с девятисаженной косою Туналыкаан Куо из хаппахчы выкрав, с шумом-гулом с ней унесся. Могучий Эр Соготох, владеющий темно-рыжим конем с гривастою головой выше темного леса-колка,
Кэлэн көрбүтэ: Аан алаһата алдьаммыт, Кэй бараана сууллубут, Хаппахчытын үрдэ үрэллибит. Туох ааттаах Аҕыс алдьархайай, Тоҕус сугулаанай Буоллаҕай диэн, Дьонноро бүтүннүүтэ Утары сырсан кэлбиттэр. "Биллибэт күүс былдьаата", — диэн Үҥсүүлээх-хассыылаах тоһуйбуттар. (Ноо! Дьэ, дьаабыны!) Босхо хара тыаны Моойдоох баһынан куотар Моҕул кугас аттаах Модун Эр Соҕотох Уоҕа уох дуо, Күүһэ күүс дуо, Кини обургу Үс сиринэн булгу хаппыт Хатан укулаат сырайдаммыта*. Түрүлүөкэлээх уот дьааны харахтаммыт. Быччыҥын иҥиирэ Дьороххой балык курдук Сүүрэкэлии оонньообута, Сутуруктуу тутта-тутта, Ыһыктан кэбистэҕин аайы, Тарбаҕын төбөтүттэн Хара хааннар сындьылыспыттара. Ити кэнниттэн Сыһыыттан сылгылаан, Хонууттан хомуйан, Ат сылгытын таһаарбыта, Ымыттыбат ыҥыырдаабыта, Холбуруйбат холуннаабыта, Күлэр уодьуганын Көлөһөтүн булларан, Көннөрү тутан Кэтэрдэн баран, Куус гына кымньыылаабыта даҕаны, Аллараа дойду туһа субу буолуо диэн, Аҕыс дьалхааннаах Ала холорук аргыстанан, Түөрт түрүөкэлээх	придя, увидел: обширная усадьба разрушена, просторное жилище развалено, верх хаппахчы разбросан. "Что же за восемь бедствий, за девять несчастий случились, мол?" — думая, весь народ его навстречу выбежал. "Неизвестная сила ее отняла-выкрала", — говоря, с жалобой-сетованием [Эр Соготоха] встретили. (Ноо! Ну, безобразие же!) У могучего Эр Соготоха, владеющего темно-рыжим конем с гривастою головою выше темного леса-колка, — разве мощь его — не мощь ли, разве сила его — не сила ли? — у него, молодца, лицо, словно перезакаленный булат, в трех местах изломанный, перекосилось, взор тревожным пламенем запылал, мышцы его, словно рыбы-щурята, забегали-заиграли, зычно он закричал, так сжал кулаки, что из кончиков пальцев темная кровь тягуче закапала. После этого, в поле поймав, с луга пригнав, коня своего привел, седло покрепче приладил, подпруги потуже подтянул, веселых удил колечки найдя, их подправил, [коня] взнуздал. Так взнуздав, со свистом стегнул, "в Нижний мир в эту сторону", — думая, с восьмью треволнениями яростным вихрем сопутствуемый, с четырьмя тревогами