Модун Эр Соҕотох - стр.019

Айаннаан тиийэн кэлбитэ. Айаннаан тиийэн кэлэн, Алааһыгар кэлэн Босхо хара тыаны Моонньоох баһынан куотар Моҕул кугас аттаах Модун Эр Соҕотох Дьиэтигэр-уотугар аҕалан, Ийэтин хаппахчытыгар уган баран, Аҕатын араҥаһыгар тиийэн Өлбөт мэҥэ уутун Хаппар куҥуттан Хайа анньан ылан, Иһин уҥунуохтаабыта, Таһын имэрийбитэ. Ол кэнниттэн Босхо хара тыаны Моонньоох баһынан куотар Моҕул кугас аттаах Модун Эр Соҕотох Урукку бэйэтиннээҕэр Ордук буолан, Ойон туран эккирээн Түөһүн толору тыынан, Имэ тэтэрэн Уоһун хаана кэйэн Ойон тура эккирээбитэ. Күн халлаан анныгар Көтөн-мөҥөн үөскээбит Көгөччөр бороҥ аттаах Көмүс Кыырыктай бухатыыр Аҕатын Моҕул кугас аттаах Модун Эр Соҕотоҕу Өргөстөөх үҥүү курдугунан Өрө көрөн туран эрэн, Бу курдук диэн саҥалаах, Сити курдук диэн кэпсэллээх Буола турбута эбитэ үһү. (Ноо!) (Көмүс Кыырыктай:) «Дьэ-һэ-һэ! Тойон аҕам, Босхо хара тыаны Моойноох баһынан куотар	прибыл-приехал. Прибыв-приехав, на алаас свой ступил, в дом-жилище Могучего Эр Соготоха, владеющего темно-рыжим конем с гривастою головой выше темного леса-колка, мать свою привезя, в хаппахчи ее поместил, сам к арангасу отца подойдя, ляжку разрезав, вынул оттуда живую воду, внутри [тело отца] полечил, снаружи его помазал. После этого Могучий Эр Соготох, владеющий темно-рыжим конем с гривастою головою выше темного леса-колка, лучше, прекраснее став, чем прежде, проворно на ноги встал, полной грудью вдохнул, с разрумянившимися щеками, с раскрасневшимися губами вскочил на ноги. Богатырь Кёмюс Кыырыктай, владеющий сиво-серым конем, привольно-беспечно под солнечным небом выросшим, на отца своего, Могучего Эр Соготоха, владеющего темно-рыжим конем, острым, как копье, [взглядом] снизу вверх глядя, такими словами, такими речами заговорил, оказывается. (Ноо!) (Кёмюс Кыырыктый) «Дьэ-хэ-хэ\ Господин отец мой, Могучий Эр Соготох, владеющий темно-рыжим конем
Моҕул кугас аттаах Модун Эр Соҕотох Уолуҥ Көмүс Кыырыктайтан Тускулаах дорообо буоллун! Чэйиий! Аллараа дойду атамаана Таас Дьаантаар Дара Буурай Албаһыгар киирэҥҥин, Ийэлээтэр ийэбин Эрэйгэ муҥҥа тэппиккин, Ир суолун Ирдээн тиийэммин ииннээтим, Тор суолун Тордоон тиийэммин, Уһун уҥуоҕун урусхаллаатым, Кыра уҥуоҕун кыдьымахтаан кэлэммин, Иэримэ дьиэбэр Эргиллэн кэлэн турабын. Чэй! Оттоох ороҥҥор тахсан олороҥҥун, Иэримэ дьиэни иччилээриий! Мин эдэр киһи Суолум кэтэһэн, Уһун айан суола күүтэр», — дии турбута. Ол кэнниттэн Эр Соҕотох Көмүс Кыырыктай буоланнар, Уоллуу аҕалыы тоҥолохтоһон Дьиэлэригэр кэлэннэр, Ыраах бөҕөлөрун ыҥыраннар, Сугас бөҕөлөрун хомуйаннар Үөрүү-көтүү тэрийбиттэр, Көхсүттэн тэһииннээх Күн айыы дьоно Көмүскүүр киһилэннэхпит диэннэр, Арҕаһыттан тэһииннээх Айыы хаан аймахтара Харыстыыр ытчаттаннахпыт диэннэр, Икки сүллэр бухатыыр баар сиригэр Тохтор хаанын Уҥунуохтанарга холообут, Чугастаһыа баара дуо, Өлөр тыынын Утуйарга холообут Биһиэхэ чугаһыа баара дуо диэн,	с гривастою головою выше темного леса-колка, от сына своего, Кёмюса Кыырыктая, доброе "здравствуй!" прими. Ну же! На уловки атамана Нижнего мира Тааса Джаантаара Дара Буурая попавшись, ты мою мать наиродимейшую на горе-страдание обрек ведь, я, по теплым следам его выслеживая, придя, в могилу его вогнал, по остывшим следам выслеживая, настиг — длинные кости его разломал, мелкие кости его в шугу превратил, в изобильную родную обитель возвратившись, перед тобою стою. Ну! На ложе, устланное сеном, воссев, изобильной родимой обители духом-хозяином будь! А мне, молодцу, священную путь-дорогу открывать предстоит», — так сказал. После этого Эр Соготох и Кёмюс Кыырыктай, сын и отец, под локти взявшись, в обитель свою вошли; всех дальних созвав, всех ближних созвав, радостное веселье устроили. С поводьями за спиной люди солнечных айыы: "Защитник у нас появился, мол", — думая, с поводьями за плечами племена священных айыы: "Заступник у нас появился, мол", — полагая, [решили:] на землю двух грозных богатырей [те], кто кровь свою льющуюся за смазку [тела] считают, — не приблизятся же, смерть свою за сон почитают, — не подойдут же,
Үөһээттэн үргүөр буолан Үргүйбэттэрэ буолуоҕа, Алларааттан атара буолан Күөрэйбэттэрэ буолуоҕа, Орто дойдуттан Будьур сүүстээхтэр, Буулаҕа моойдоохтор Буулаабаттара буолуоҕа диэн, Толкуйдананнар, Үөрүү-көтүү буолла. Киҥкир хара тыа курдук Киэҥ уруулара мунньустаннар Баай хара тыа курдук Бар дьонноро мунньустаннар, Субу курдук Үөрүү-көтүү буолбутун кэнниттэн, Көмүс Кыырыктай бухатыыр Хаҥка дьолуо ыҥыырыгар Харалдьыктан көппүт Хара улардааҕар хапсаҕайдык Хатана түспүтэ, Токутар улар курдук Чоноччу олорон кэбистэ. Куус гына кымньыылаата даҕаны, Быраһаай да, дорообо да суох Киҥкиниир киэҥ халлаан Алын кырыытын диэкки Киирэн куһуйа турбута. (Ноо!) Көмүс Кыырыктай бухатыыр Уохтаахтык айаннаан Уохтаах этиҥ дуксуурданан, Сааллар чаҕылҕан арчыланан, Субу курдук айаннаан-сэмэлээн, Аллараа дойдуга Эмиэ тиийэн кэлбитэ. Ол тиийэн кэлэн, Биир сиринэн айаннаан истэҕинэ, Буспатах мунду миинин курдук Бутугас-итигэс дойдунан Аан туман арчыламмыт, Күһүҥҥү ый быыһа хараҥа буолбут Им туппах дойдунан Киирэн айаннаан испитэ. Ол истэҕинэ эмискэ,	став сквозняком, сверху холодом веять не будут же, став острогой, снизу вынырнуть не посмеют же, из Среднего мира — с крепкими лбами, с могучими шеями досаждать не станут же. Так решив, радостный пир устроили. Словно деревья в дремучем лесу, многочисленных родственников собрали, словно деревья в густом лесу, всех сородичей собрали. Вот когда радость-веселье закончилось, богатырь Кёмюс Кыырыктай проворней, чем черный глухарь, взлетевший с проталины, в крепкое гладкое седло ловко вскочил, словно токующий глухарь, откинув голову, горделиво уселся, со свистом плетью [коня] хлестнул — без прощанья-приветствия в сторону нижнего края необъятно широкого неба помчался стремительно. (Ноо!) Богатырь Кёмюс Кыырыктай, грозными громами ведомый, сверкающей молнией сопровождаемый, вот так стремительно мчась, к Нижнему миру снова подъехал. Вот подъехав, по такой стране, где мутный сумрак подобен недоваренной ухе из гольяна, по мглистой стране, где кромешный туман спустился, по сумеречной стране, где осенняя безлунная темень настала, спустившись, ехал. Когда так ехал, вдруг —