- Кэнниттэн тунаарытан испитэ,
- Ол тунаарытан тиийбитэ,
- Киһитэ былыргы үйэҕэ тиийэн,
- Кырыаран чоҥкуйан турар эбит.
- (Ноо!)
- Этиһиилэрэ эрдэ бүппүт,
- Иирсээннэрэ уруккуттан биллибит
- Дьон быһыытынан
- Үгүс элбэх кэпсэтиитэ суох
- Түллэр таас түөскэ
- Түһүспүтүнэн барбыттара,
- Килиин курдук
- Кэтиһэ түспүттэрэ,
- Аал курдук
- Анньыһа түспүттэрэ.
- Дьэ уонна
- Кыһыл этинэн
- Кырбаспыттарынан киирэн барбыттара.
- Чэгиэн этинэн сэймэктэһэннэр,
- Солуурчах этинэн суулларсаннар,
- Күөс этинэн көҥүрүтүһэн, барбыттара
- (Тоҕо сүрэй, доҕор!)
- Отут көстөөх сиринэн
- Уһуутаан охсуллар
- Дьэс туруут уот илбис
- Сытыы кылыс болотторунан
- Охсуһан көрбүттэрэ да,
- Собо балык ойоҕоһун уҥуоҕун курдук
- Таҥнары сойуодуйан тахсыбыттарын кэннэ,
- Кэннилэригэр эһэн кэбиһэн баран,
- Сүүрбэ бууттаах
- Сүлүгэс дьаакырдарынан биэртэлэспиттэрэ,
- Инчэҕэй тиэстэ курдук
- Илдьирийэн хаалбыттарын
- Илиилэрин таһынан
- Кэннилэринэн эһэн кээспиттэрэ,
- Сутуруктарынан батарҕатыһан киирэн бардылар.
- Ол кэнниттэн
- Биһиги киһибит
- Үс ый хонуга
- Тоҕус уон хонук мүлтү туолуутугар
- Абааһы уола
- Тоҕус күннүктээх сири
- Туруйалаан барбытын
|
- вслед за ним, неясно мелькнув, устремился.
- Когда, неясно мелькнув, прибыл,
- тот человек, давно придя,
- толстым слоем [инея] уже покрывшись, стоит, оказывается.
- (Ноо!)
- Как люди,
- которым говорить-то уже не о чем,
- выяснять причин распри уже незачем,
- без долгого разговора
- крепкой каменной грудью на грудь [сойдясь],
- друг на друга надвинулись,
- как клинья,
- друг в друга воткнулись,
- как плоты,
- друг с другом столкнулись.
- И потом
- красное мясо тел друг друга
- рубить начали,
- крепкие тела друг друга терзая,
- куски мяса величиной с горшок вырывая,
- комья мяса величиной с котел отдирая.
- (Как страшно, друг!)
- [Затем], на триста верст окрест
- грозно звенящие
- медно-красные огненно-кровожадные
- обоюдоострые мечи свои выхватив,
- стали было сражаться —
- мечи, словно реберные кости карася-рыбы,
- назад изогнулись,
- тогда, прочь их отбросив,
- двадцатипудовыми
- тяжелыми палицами молотили друг друга,
- когда, будто мягкое тесто,
- их измесили,
- тогда, прочь
- их отбросив,
- кулаками друг друга дубасить стали.
- После этого
- наш человек,
- когда девяносто дней
- трех месяцев едва истекли,
- парня-абаасы, [изловчившись,]
- на расстояние девятидневного пути [отбросил];
- [когда тот] по-журавлиному заковылял,
|
- Харсыылаах оҕус курдук
- Кэнниттэн батыһан тиийэн,
- Үрдүгэр ыстанан тахсыбыта да,
- Хаатын иһигэр сылдьан,
- Хааннааҕы көрдөҕүнэ,
- Хаачыргыы-хаачыргыы хаһыытыыр,
- Кыынын иһигэр сылдьан,
- Кыалааҕы көрдөҕүнэ,
- Кыычыргыы-кыычыргыы кыланар
- Кынчаал тимир быһаҕын
- Сулбу ойутан ылан,
- Өлөр сирэ манан буолуо диэн,
- Үрүҥ сүнньүн толкуйбутунан барбыта.
- (Ноо!)
- Ол кэнниттэн
- Ынараа баҕайы
- Тиэрэ быраҕан түһэрбитигэр,
- Үрүҥ сүнньүн толкуйан
- Хабаҕын түгэҕэр диэри
- Өҕүрүйэн тыына-тыына
- Субу курдук саҥалаах,
- Сити курдук кэпсэллээх
- буола сыппыта үһү.
- (Ноо!)
- (Таас Дьаантаар Дара Буурай:)
- «Абытайбын-халахайбын!
- Айаларбын-дьойолорбун!
- Өлөллөрө-өһөллөрө диэн,
- Ынырык да буолар эбит.
- Ынчыктыыллара-ыалдьаллара диэн,
- Маннык буолар эбит.
- Чэй эрэ, уоллаатар уолум,
- Уһун уҥуохпун урусхаллаатыҥ,
- Аҕалаатар аҕаҕын
- Араҥастаатыҥ, нойоон,
- Албан аатыҥ киртийиэҕэ,
- Ким да уола диэхтэрэ суоҕа,
- Миигин уола дииллэрэ, нойоон,
- Чэй эрэ!
- Үрүҥ тыыным быстара
- Кыраттан хаалла.
- Эрэйдээмэ кырдьаҕас киһини,
- Салгыы тардыый»! — диэбитигэр,
- Уол отут көстөөх сиринэн
- Уһуутаан охсуллар
|
- словно бодливый бык,
- подбежав сзади,
- вскочил ему на спину,
- [нож], который кровь завидев,
- еще в ножнах,
- скрипя-скрежеща, кричать начинает,
- алую [кровь] завидев,
- еще в чехле,
- скрежеща-скрипя, вопить начинает,
- свой железный нож-кинжал
- вмиг выхватил,
- "Уязвимое место вот это, мол", — полагая,
- становую жилу [противнику] стал разрывать.
- (Ноо!)
- После этого
- чудище то,
- когда [наш человек], навзничь его опрокинув,
- становую жилу стал ему разрывать, —
- до глубины живота своего
- тяжко вздыхая,
- такими словами,
- такими речами
- заговорило, лежа, говорят.
- (Ноо!)
- (Таас Джаантаар Дара Буурай:)
- «Ой, горе мне, ой, жутко как!
- Ой, больно, ой, горько-то как!
- Умирать-погибать
- страшно-то как, оказывается,
- стонать-страдать
- каково-то, оказывается.
- Ну же, сынок мой, сыночек,
- длинные кости мои ты разломал,
- отца своего родного
- на арангас ты поднял, нойоон.
- Славное имя свое очернил,
- ничьим сыном не назовут,
- моим сыном будут считать, нойоон.
- Ну-ка!
- Белому моему дыханью прерваться
- самая малость осталась,
- старого человека не мучай,
- добей скорее!» — как только сказал,
- парень своим на триста верст окрест
- грозно звенящим
|
- Дьэс туруут уот илбис
- Сытыы кылыс болотунан
- Саҥардыы охсуочча буолан эрдэҕинэ,
- Ийэтэ сарылаабытынан кэлэн,
- Тоҥолоҕуттан иилистэ туспүтэ,
- Оҕустарбатаҕа үһү.
- (Ноо!)
- Онуоха аннараа баҕайы
- Эмиэ саҥалаах буола сыппыт.
- (Таас Дьаантаар Дара Буурай:)
- «Айа-һа-һа!
- Куйахатын аҥаара кубаҕай,
- Баһын аҥаара маҥаас,
- Өлөр күммэр эйиэхэ
- Ыыс куруһун талбын
- Эппэккэ сылдьыбытым,
- Этэр күнүм дьэ кэллэ.
- Миигин өлөттөрөҥҥүн
- Өрөгөйүҥ үрдүүрэ биллибэт.
- Кыыс оҕоҥ
- Кыптыыйынан оонньуурун саҕана,
- Уол оҕоҥ
- Оноҕоһунан оонньуурун саҕана,
- Холумтаныҥ аннынан
- Хара хамсык буолан,
- Көбүөхтүммүн эрэ», — диэн баран,
- Хоҥкуйан түһэн өлөн хаалбытын
- Суор сокууската,
- Мэкчиргэ мэҥиэтэ,
- Тураах дуйаҥа оҥорбут эбит.
- Ол курдук
- Ый ыһыаҕа,
- Күн күдэнэ гынан,
- Бөдөҥ уҥуоҕунан
- Сир дойду тэхтирин тэҥнээбитэ,
- Кыра уҥуоҕунан
- Дойду бөҕө оҥкучаҕын толорбута.
- Ол курдук
- Суох оҥорон баран,
- Ийэтин ылан,
- Ааттаах бэркэ
- Алгыстаах алҕаабытын курдук,
- Тойуктаах туойбутун курдук,
- Адаҕыйбыт аан дойдутугар,
- Торолуйбут туруу дойдутугар
|
- медно-красным огненно-кровожадным
- обоюдоострым мечом
- хотел было ударить —
- мать его с плачем-воем к нему подбежала,
- на локте его повисла —
- ударить не дала, говорят.
- (Ноо!)
- Тогда чудище то
- заговорило опять.
- (Таас Джаантаар Дара Буурай:)
- "Айа-ха-ха!
- Тебе, чье темя наполовину белесое,
- тебе, чья голова наполовину белая,
- до дня своей гибели
- недобрых горестных слов
- еще не высказывал,
- время сказать теперь наступило.
- Убив меня,
- счастье свое возвысишь ли — неизвестно.
- Когда твоей дочери
- ножницами играть время настанет,
- когда твоему сыну
- стрелами забавляться время придет —
- из-под очага твоего,
- черным сквозняком обернувшись,
- я вынырну!» — сказал.
- Когда, поникнув, умер —
- закуской для ворона,
- приманкой для совы,
- угощением для вороны сделал его богатырь, оказывается.
- Вот так — в крошево
- искрошив,
- в прах растоптав,
- крупными костями его
- неровности земли заровнял,
- мелкими костями его
- ямы в земле засыпал.
- Вот так —
- его истребив-уничтожив,
- мать свою забрал,
- и славно да хорошо,
- будто благословенный благословил
- благостными алгысами,
- в изначальную страну, где родился,
- в край родной, где возмужал,
|
