Модун Эр Соҕотох - стр.016

Материал из Саха Тыла
(Различия между версиями)
Перейти к: навигация, поиск
(Новая: {| | :Быһаҕас тыына, :Итэҕэс этэ сылдьыбыт эбит. :(Ноо!) :(Аартык иччитэ:) :«Дьэ-һэ-һэ! :Дьэ, доҕор, бу диэн! :А...)
 
Строка 278: Строка 278:
 
:стоял, говорят:
 
:стоял, говорят:
 
:(Кёмюс Кыырыктай:)
 
:(Кёмюс Кыырыктай:)
:*Дьэ-хэ-хэ\
+
:"Дьэ-хэ-хэ
 
:Таас Джаантаар Дара Буурай,
 
:Таас Джаантаар Дара Буурай,
 
:ночью крадущийся
 
:ночью крадущийся

Версия 00:38, 2 сентября 2008

Быһаҕас тыына,
Итэҕэс этэ сылдьыбыт эбит.
(Ноо!)
(Аартык иччитэ:)
«Дьэ-һэ-һэ!
Дьэ, доҕор, бу диэн!
Аартык иччитэ
Ала Туйгун
Айахтатан эрэбин.
(Ноо!)
Көҕөччөр бороҥ аттаах
Көмүс Кыырыктай атаскааны-ыам,
Аартык суолун
Аан бастаан арыйаҥҥын
Айанныыргар
Уон тарбах уунуута,
Биэс тарбах бэригэ
Ханнаный, нойоон», — диэбитигэр.
(Ноо!)
"Бэриктээх-үөдэннээх
Сахтаах", — диир даҕаны
Атын чокуур таас гынан,
Сиэбигэр уктар даҕаны
Үҥкулүс-күөһэлис гынар даа,
Кутуругар хоболоох
Моонньугар мойбордоох,
Аалай, мохсоҕол кыыл буолар да,
Үс өрөһөлөөх
Көҕөрөр күөх муораны
Үөһэ өттүнэн
Көтөн куугунаан испитэ.
Били көтөн куугунаан иһээн эрэн,
Абааһытын сиригэр
Хайаҕас курдук
Тоҕус субан туруйа куолайын
Субуруччу тардыбыт курдук
Суккуор хаан аартыгы
Көрө биэрбитэ —
Алталаах атыыр сылгы таҥалайын
Кэчигирэччи уурбут курдук
Лабыгырас хаан аартык көстүбүтүгэр
Саманан туһэр буоллахтара диэн,
Түһээри гыммыта,
Сэттэ хахай кыыл
вполдыхания придыхая,
вполслова молвя, ползало, оказывается.
(Ноо!)
(Дух аартыка:)
«Дьэ-хэ-хэ\
Ну же, дружище, вот что!
Я — дух аартыка
Ала Туйгун —
начинаю говорить.
(Ноо!)
Дружище Кёмюс Кыырыктай,
владеющий сиво-серым конем,
впервые дорогу свою открывая,
через аартык
собираешься ехать,
десяти пальцев твоих подношение,
пяти пальцев твоих дарение
где же, нойоон?» — так сказал.
(Ноо!)
"Еще ему дарение-подношение", —
так подумав, [наш молодец]
коня своего, в камень-кремень превратив,
в карман сунул,
кувыркнулся-перевернулся —
с белой каймой на хвосте,
с белым опереньем на шее
алым соколом обернулся,
над трехярусным
синью синеющим морем
по небу
с гулом полетел.
Так с гулом летя,
вдруг заметил
в страну абаасы
подобный дыре
кровавый проход:
словно вытянутые горла
девяти журавлей,
словно нёбо жеребца-шестилетки,
вдоль растянутое,
неровная гибельная дорога открылась.
"Здесь, видно, спускаются", — думая,
хотел было спуститься —
там семь львов-зверей,
Айахтарын атан тураллар эбит.
Ханан да ааһар сирэ суоҕуттан куттанан
Тохтоон чугуйан көрөн турбута.
(Ноо!)
Оол тохтоон чугуйан туран эрэ,
"Ханан да ааһар сирим суох эбит", — диэн баран,
Эмиэ үҥкүлүс-күөһэлис гынар да,
Үс кырыылаах
Ыстаал тимир ох буолан,
Айахтарын иһинэн түһэн баран,
Эмэһэлэрин үүтүнэн
Таҥнары күөрэйэн тахсыбыта.
(Һок! Ноо! Тоҕо бэрдэй!)
Өлөр өлүү хахай кыыллар
Өлбүттэрин бэйэлэрэ да билбэккэ,
Ааспытын кэннэ
Кэмниэ кэнэҕэс
Кэннилэрин хайыһан көрөөрү гыммыттара,
Өлөн өрө адаарыһа түспүттэрэ.
"Бэттэх кэл" диэтэххэ,
Ынтах ынарыйа сүүрэр,
"Ынтах бар" диэтэххэ,
Бэттэх мэтэрийэ сүүрэр
Мастаах-оттоох дойду,
Кэлтэгэй күннээх,
Кэлтэгэй ыйдаах
Барбатах балык миинин курдук
Бадыа-бүдүө дойдулаах,
Буспатах мунду миинин курдук
Бутугас-итигэс дойдулаах,
Өҕүрүмэр оҕус саҕа
Үллэҥнии сүүрбүт үөннээх,
Хороҥнуу сүүрбүт хомурдуостаах,
Кылыйа сүүрбүт кымырдаҕастаах,
Арбайа сүүрбүт абааһылаах,
Сүөдэйэ сүүрбүт сөһүөккэлээх,
Тоҕус куочай тумуһахтарын аайы
Кыыра-кылыйа оонньообут удаҕаттардаах
Тумуһахтарын туораталаабыта,
Сэттэ дьиибэлээх кырыыларын чиэрэстээбитэ.
Ол курдук
Уохтаахтык айаннаан,
Арай биир сиргэ тиийбитэ:
Таас Дьаантаар Дара Буурай
пасти разинув, стоят, оказывается.
Испугавшись, что невозможно пройти мимо них,
остановился-попятился, стал приглядываться.
(Ноо!)
Когда так стоял:
"Не объехать мне их, оказывается", — сказав,
опять кувыркнулся-перевернулся —
трехгранной
стальной стрелой обернулся,
в разинутые пасти [львов] ринулся,
через задние их проходы
обратно вырвался.
(Ух! Ноо! Вот здорово!)
Смерти-гибели львы-звери,
опомниться не успев, умерли:
когда он уже промчался,
спустя долгое время
назад оглянуться хотели,
но тут же упали замертво вверх ногами.
По стране, где травы-деревья,
если скажешь: "Поди сюда", —
быстро прочь убегают,
если скажешь: "Уйди отсюда", —
прытко к тебе прибегают,
где и солнце щербатое,
где и луна ущербная,
по мутной, как ненаваристая уха,
сумеречной стране,
по мутной, как недоваренная уха из гольяна,
мглистой стране,
где величиною с бычка-трехлетка
гады вприскочку носятся,
жуки вприпрыжку бегают,
муравьи на одной ноге скачут,
бесы беспорядочно мельтешат,
домовые, как тени, мелькают, [он прошел,]
мимо девяти жертвенных мысов,
где неистово шаманки камлают, —
мимо тех мысов он прошел,
семь злокозненных преград миновал.
Вот так,
стремительно мчась,
доехал до одного места,
до изначальной страны, где родился,
Адаҕыйбыт аан дойдутугар,
Торолуйбут туруу дойдутугар
Тиийэн кэлбит быһыылаах
Били урут өҥнүүллэрин курдук сиргэ
Тиийэн кэлбитэ.
Таас Дьаантаар Дара Буурай
Ыырыгар киирдэҕим диэн
Аллараа хороон сиринэн
Лабыгырыйан түһэн истэҕинэ,
Эмиэ биир
Кып-кыһыл кытарбыт хобордоохтоох
Абааһы кыыһа
Эдьэҥнээн-ходьоҥноон кэлбитэ.
Үчүгэйи эттиҥ диэн үөрбэтэҕэ,
Куһаҕаны эттиҥ диэн хомойботоҕо,
Сол курдук
Тимир хобордооҕун
Курдары атыллаабыта даҕаны
Киирэн бара турбута.
Ол киирэн иһэн кердөҕүнэ,
Ийэтэ тоҕус былас сыһыахтаах
Туналыкаан Куону
Тимир ханаат быанан,
Түүрэ кэлгийбитэ,
Сытар быһыылаах эбит.
Таас Дьаантаар Дара Буурай
Эркин бысаҕаһынан
Утуйан дыгдайа сытар эбит.
Онно тиийэн
Отут күннүктээх сиргэ
Уһуутаан охсуллар
Дьэс туруут
Сытыы кылыс болотунан
Сүрэҕин туһунан тирээн туран,
Субу курдук диэн тойуктаах,
Сити курдук диэн кэпсэллээх
Буола турбута эбитэ үһү.
(Көмүс Кыырыктай:)
«Дьэ-һэ-һэ!
Таас Дьаантаар Дара Буурай,
Түүҥҥү сырыылаах
Түүлээх уллуҥах,
Күнүскү ороспуой,
Хааннаах айах,
Хара түөкүн,
до отчего края, где возмужал
Таас Джаантаар Дара Буурай,
туда, наконец, приехал.
Как раньше обрисовали,
в то самое место прибыл [в Нижний мир].
"В места обитания
Тааса Джаантаара Дары Буурая вхожу, мол", — думая,
по проходу, норе подобному,
с грохотом вниз стал спускаться,
тут — опять одна
с раскаленной докрасна сковородой
девка-абаасы,
вихляясь-раскачиваясь, подошла.
Наш человек, хорошим словам не обрадовавшись,
на худые слова не обидевшись,
вот так —
через ту железную сковороду
перешагнув, напрямик
дальше последовал.
Спускаясь туда, увидел:
с косою в девять корхов
Туналыкаан Куо — его мать,
железным канатом
туго связанная,
лежит, кажется.
А Таас Джаантаар Дара Буурай,
от стены до стены громоздясь,
спит-лежит, оказывается.
[Наш человек], к нему подойдя,
на триста верст окрест
грозно звенящий
медно-красный огненно-кровожадный
обоюдоострый меч свой
прямо к сердцу его приставив,
вот с такими словами,
вот с такими речами
стоял, говорят:
(Кёмюс Кыырыктай:)
"Дьэ-хэ-хэ
Таас Джаантаар Дара Буурай,
ночью крадущийся
с волосатой подошвой [тать],
средь белого дня грабитель,
кровавая пасть,
черный варнак,
Личные инструменты
Пространства имён

Варианты
Действия
Навигация
Инструменты